Κυριακή 10 Ιουνίου 2012

Ακούστηκε, κιόλας, το τρομερό παράγγελμα Wstawać

του Κώστα Δεσποινιάδη



Ονειρευόμασταν στις άγριες νύχτες

όνειρα βίαια και πυκνά,

ονειρευόμασταν με την ψυχή και το σώμα

να γυρίσουμε, να φάμε, να εξιστορήσουμε.

΄Ωσπου αντηχούσε κοφτά, σιγανά

το παράγγελμα που συνόδευε την αυγή

«Wstawać»

και ράγιζε την καρδιά μας


Τώρα που ξαναβρήκαμε τα σπίτια μας,

τώρα που χορτάσαμε την κοιλιά μας,

και οι αφηγήσεις μας στέρεψαν όλες,

σήμανε η ώρα. ΄Οπου να ’ναι θα ακούσουμε πάλι

το ξενικό παράγγελμα: «Wstawać»


Πρίμο Λέβι, «Η ανακωχή», 11 Ιανουαρίου 1946




Το παράγγελμα Wstawać που αναφέρει ο Πρίμο Λέβι, ένας από τους επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του συγκλονιστικού Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (μτφρ. Χαρά Σαρλικιώτη, Εκδ. ΄Αγρα) ήταν το παράγγελμα «εγέρθητι» στα πολωνικά, που άκουγαν κάθε πρωί οι έγκλειστοι του Άουσβιτς

Το εφιαλτικό παράγγελμα σηματοδοτούσε για τους κρατουμένους την επιστροφή στον καθημερινό, ατέρμονο εφιάλτη της «ζωής» στο στρατόπεδο, το ξεκίνημα μιας ακόμα μέρας που όλοι ήξεραν ότι μπορεί να ήταν η τελευταία τους, και τη διακοπή της μοναδικής ανάπαυλας –του ύπνου– μέσα στην κόλαση του εγκλεισμού. Λίγο μετά την απελευθέρωσή του ο Πρίμο Λέβι «προβλέπει» στο ποίημά του, ότι το παράγγελμα θα ακουστεί ξανά, η κτηνωδία θα επιστρέψει.

Μοιραία θυμήθηκα το ποίημα του Λέβι μετά το γνωστό περιστατικό με το «εγέρθητι» που ακούστηκε στα επινίκια των νεοναζί.

Ο Χορκχάϊμερ στο δοκίμιό του Οι Εβραίοι και η Ευρώπη (μτφρ. Φώτης Τερζάκης, Εκδ. Έρασμος) διατυπώνει τη θέση ότι «όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό, δεν πρέπει επίσης να μιλά και για τον φασισμό» και αναλύει αυτό που κι άλλοι έχουν επισημάνει: ότι ο φασισμός είναι οργανική τάση του καπιταλισμού, που αναδύεται σε συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, και όχι «ατύχημα» της ιστορίας.

Γνωρίζουμε ότι σε καιρούς κρίσης, σε εποχές αναταραχών και κοινωνικών εξεγέρσεων, οι οικονομικο-πολιτικές ελίτ ρίχνουν στη μάχη τις εφεδρείες τους, και ο φασισμός είναι η τελευταία τους εφεδρεία και γι’ αυτό η πιο κτηνώδης. Το σχετικά πρόσφατο διαφημιστικό σποτ της Ε.Ε., στο οποίο η νεαρή Ευρώπη, ως κινηματογραφική ηρωίδα του Ταραντίνο περικυκλώνεται απειλητικά από μαύρους, ασιάτες και μογγόλους αλλά πολλαπλασιασμένη και ενδυναμωμένη τους αναγκάζει να αφήσουν τις αιμοσταγείς διαθέσεις και να συζητήσουν σαν πολιτισμένοι άνθρωποι# τι αποδεικνύει άραγε για τους πολιτικούς εγκεφάλους της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης και τις πολιτικές προθέσεις τους;

Σήμερα διαθέτουμε καταγεγραμμένη ολόκληρη της ιστορία του 20ού αιώνα. Ξέρουμε τι έγινε και τι μπορεί να ξαναγίνει. ΄Οποιος κάνει πως δεν βλέπει και πως δεν καταλαβαίνει ας μην παριστάνει μετά τον αθώο του αίματος. Η «Ανακωχή», για να θυμηθούμε ξανά τον Πρίμο Λέβι, δείχνει να τελειώνει. Η οικονομική κρίση, τα στρατόπεδα «φιλοξενίας», κατά την ευφάνταστη οργουελική φρασεολογία, οι στρατιές των απόκληρων που ζουν στο όριο της ανθρώπινης υπόστασης, ο κοινωνικός κανιβαλισμός, η αντιμετώπιση των περιθωριακών και των μεταναστών με όρους υγειονομικούς, το φάσμα της εκμηδένισης ολόκληρων πληθυσμών είναι μερικές μόνο ψηφίδες μιας εικόνας που πλέον γίνεται πεντακάθαρη. ΄Ηδη ακροδεξιοί και φιλελεύθεροι προτείνουν ανοιχτά να επιτραπεί η οπλοφορία, ώστε τα σύγχρονα freikorps –που σχεδόν καθημερινά πλέον επιδίδονται σε αντιμεταναστευτικά πογκρόμ– να αποκτήσουν και θεσμική κατοχύρωση.

Δεν ξέρουμε πώς θα λέγεται ο φασισμός που έρχεται αλλά ξέρουμε τι θα κάνει. Το βλέπουμε ήδη γύρω μας. Ο Μπένγιαμιν, ένα ακόμα από τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, πρόλαβε και μας προειδοποίησε: Αν ο εχθρός νικήσει, ούτε οι νεκροί δεν θα είναι ασφαλείς στους τάφους τους.

Ο μύθος μιλάει για εμάς.

4 σχόλια:

  1. Ανατριχιαστικό κείμενο αλλά κατά τη γνώμη μου υπερβολικό σε ό,τι αφορά τη γνωστή συγκυρία και άκαιρο. Δεν συμφωνώ στο ότι ο φασισμός σήμερα που ξεκινά από πρακτικές ανεγκέφαλων και που τον εκμεταλλεύονται βασικά τμήματα του κεφαλαίου σήμερα μπορεί να συγκριθεί με το φαινόμενο του Εθνικο-σοσιαλισμού που ήταν ολόκληρη παρέκκλιση του συστήματος σε τελείως διαφορετικό περιβάλλον οικονομικών εθνικισμών μέσα στην καρδιά του συστήματος.

    Ούτε ότι είναι η τελευταία εφεδρεία του συστήματος σήμερα, πολύ απλά διότι το σύστημα ειδικά σήμερα στηρίζεται στην ιδεολογία των ατομικών δικαιωμάτων που πάει πακέτο με τις ανοιχτές και ελεύθερες αγορές.

    Αυτό δεν υπήρχε ούτε τον 20ό αιώνα (από τις αρχές του και όχι το 30), ούτε τον 19ο αιώνα του κλασικού φιλελευθερισμού σε τέτοια ιδεολογική και οικονομική ενοποίηση και επιτυχία από τη μεριά των ελίτ της Δύσης. Σήμερα ο φασισμός μόνο ως αντίδραση από κάποια λαϊκά στρώματα βασικά εμφανίζεται, ως πρακτική και όχι ως σύστημα, τον οποίο απλά εκμεταλλεύονται τμήματα των ελίτ.

    Άλλο το να εκμεταλλεύεσαι μια αντίδραση (όπως π.χ. τον εθνικισμό κάποιων λαών, τη θρησκεία κτλ.) και άλλο το να θεωρείς ότι ο ίδιος ο πυρήνας του συστήματος σήμερα υπάρχει περίπτωση να μετατραπεί σε Φασιστικό και Εθνικο-σοσιαλιστικό όπως το 30. Γι' αυτό και οι ρήσεις Χορκχάιμερ και Μπένγιαμιν σωστές είναι για την εποχή που ειπώθηκαν, όμως σήμερα δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως τυφλοσούρτης. Πρόκειται για μεγάλο άλμα που δεν τεκμαίρεται με βάση την οικονομική και γενικά την κοινωνική ιστορία τα τελευταία 30-40 χρόνια με την ανάδυση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και τα ενοποιημένα πλέον υπερεθνικά χαρακτηριστικά του σε επίπεδο των ελίτ των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Αυτό έχει και άλλες παραμέτρους φυσικά, ότι αυτά που λέγονται για "καταρρέοντα καπιταλισμό" στην Ευρώπη, καταρρέει η ΕΕ, ότι θα γίνουν πόλεμοι μεταξύ της Γαλλίας-Γερμανίας, για λυκοσυμμαχίες κτλ. είναι εξίσου άτοπα σε πολύ μεγάλο βαθμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δεν ξέρω φίλε ανώνυμε, αν εννοούμε σήμερα τον φασισμό, μόνο από τη πλευρά της ΧΑ στην Ελλάδα ή αν ρίχνοντας μια ματιά στο πρόγραμμα της ΝΔ (βασικό αστικό πολιτικό πυλώνα στην Ελλάδα μαζί με το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία 40 χρόνια) μας κάνει τελικά να αναθεωρήσουμε τις σκέψεις αυτές για τη στρατηγική της άρχουσας τάξης.

      Διαγραφή
    2. Συμφωνώ, αλλά άλλο φασιστικές πρακτικές που βλέπεις ολοένα σήμερα σε όλο το φάσμα του συστήματος (να μην ξεχνάμε και τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα και βασανιστήρια των πολέμων στη Μ. Ανατολή που τα ίδια κέντρα δημιουργούν) και στην Ελλάδα και άλλο το να μιλάμε για φασισμό όπως του μεσοπολέμου. Σήμερα η υπερεθνική άρχουσα τάξη έχει την πολυτέλεια δηλαδή να χρησιμοποιεί μέχρι και την ύστατη στιγμή (που έχει μακελέψει τον πλανήτη) το (άθλιο) "χαρτί" των ατομικών δικαιωμάτων, κάτι που δεν είχε καμία πολυτέλεια να κάνει ο εθνικο-σοσιαλισμός, και γι' αυτό δεν πρόκειται να πειστεί ευρύτερο κομμάτι του πληθυσμού από τον παραλληλισμό αυτό κατά τη γνώμη μου. Υπό αυτή την έννοια και ελλείψει αντίπαλου κομουνιστικού, ελευθεριακού δέους η σημερινή κατάσταση τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά είναι πολύ χειρότερη από αυτή της εποχής εκείνης.

      Διαγραφή
    3. Νομίζω θα ήταν κάπως υπερφύαλο απ' τη πλευρά μου να θεωρήσω την εποχή μας στην Ελλάδα, χειρότερη από την εποχή του Μεταξά ή της ναζιστικής κατοχής, αλλά θα συμφωνήσω πως έχει δυστυχώς, και λόγω ακριβώς του λόγου που αναφέρεις, κάθε δυνατότητα να εξελιχθεί σε τέτοια.

      Όσο για τα χαρτιά και τα "δικαιώματα", νομίζω δεν παίξανε ρόλο, ουσιώδες, σε καμιά εποχή.

      Διαγραφή

Δεν επιτρέπονται σχόλια υβριστικού και ρατσιστικού περιεχομένου.